2025 жылдың 2-4 сәуір күндері Түркістанда «II Қазақ тілі – ғылым тілі: жасанды интеллект және терминология» атты халықаралық симпозиум өтті. Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде өткен шараға ғалымдар, сарапшылар, зиялы қауым өкілдері, мәдениет және қоғам қайраткерлері, оқытушылар мен студенттер, сондай-ақ Түркия, Өзбекстан, Қырғызстан және басқа да бауырлас елдерден келген делегациялар қатысты.
Симпозиумның басты мақсаты – қазақ тілін ғылым тілі ретінде дамыту, жасанды интеллекттің көмегімен қазақ тілінің терминологиясын қалыптастыру және халықаралық ғылыми терминдердің қазақ тіліне бейімделу мәселелерін талқылау болды. Сонымен қатар, шара ғылым тілінің болашағына қатысты шешімдер мен ұсыныстарды ортаға салуға бағытталды.
Терминология мен жасанды интеллект: Қазақ тілінің болашағы
Симпозиумның бағдарламасы өте ауқымды болды. Оның барысында түрлі бағыттағы спикерлердің дәрістері мен баяндамалары, воркшоптар мен фотокөрмелер ұйымдастырылды. Атап айтқанда, терминология саласында маман Назгүл Қожабек қазақ тіліндегі терминдерді жасау мен олардың біріздендірілуі жайлы маңызды ақпарат берді. Сонымен қатар, Қожабек «Синтаксис сыры» атты дәріс өткізді, онда тіл мен ойлау процестерінің байланысын талқылады.
Шараның алғашқы күні «Ахмет Ясауи университеті – Жаһандық жас ғалымдар» атты фото көрме ашылды, онда қатысушылар Түркі халықтарының зияткерлік ойындары мен «Креативті индустрияның тілтанымдық негіздері» атты жобаларды көре алды. Сонымен қатар, «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының жасанды интеллект негізінде әзірлеген жобалары ұсынылды.
Қазақ тілі – ғылым мен технологияның тілі болуға тиіс
Ашылу салтанатында Түркістан облысының әкімі Нұралхан Көшеров қазақ тілінің ғылым тіліндегі абыройын арттырудың маңыздылығын атап өтті. Ол Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың қазақ тілін ғылым тілінің мәртебесіне көтеру жөніндегі тапсырмасын еске салып, бүгінгі симпозиумның осы бағыттағы жаңа идеялар мен шешімдер ұсынатынына сенім білдірді.
Қожа Ахмет Ясауи атындағы университет ректоры Жанар Темірбекова өз сөзінде қазақ тілінің мәдениет, ғылым және технология салаларында қолданылуының маңызды екенін атап өтті. Оның айтуынша, жасанды интеллект пен терминологияның біріздендірілуі – заман талабы, ал симпозиум осы мәселелерді шешуге өз үлесін қосады.
Ғылым әдіснамасы: ой мен тіл
Симпозиумның пленарлық отырысында ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы Ербол Тілешов «Ғылым әдіснамасы: ой мен тіл» тақырыбында баяндама жасады. Баяндамасында ол ғылым мен тілдің байланысы, ғылым тілінің қалыптасуы және қазақ тілінің ғылым саласындағы орны туралы сөз қозғады.
Бұл симпозиум қазақ тілін ғылым тілінің деңгейіне көтеру, оның сапасын арттыру және жасанды интеллект арқылы тілдің терминологиясын дамыту мәселелерінде жаңа қадам болмақ. Түркістанда өткен бұл маңызды басқосу қазақ тілі мен ғылымның интеграциясын арттырудағы маңызды шара болып қалатыны сөзсіз.